فصل اول

انواع تبینها درباره جنگ 

1- تبیین روان شناختی  2- تبیین زیست شناختی  3- تبیین حقوقی  4- تببین جامعه شناختی  5- تبیین مارکیستی  6- تبیین اسلامی .

1- تبیین روان شناختی جنگ 
روان شناسان معتقدند که جنگ از خصوصیات طبع بشری است و بشر فطرتاً درنده خو و متجاوز است . بنابراین جنگ اجتناب ناپذیر است .
همچنین نظریه مبتنی بر غریزه پرخاشگری بیان می دارد که پرخاشگری به منزله نیرویی است که در درون انسان تولید و متراکم شده و در شرایط محیطی خاص رها م یگردد . این بینش رفتار انسان را منبعث از فطرت و سرشت انسان می داند . لذا روانشناسان براین باورند که برخی از جوامع نسبت به برخی دیگر حالت خشونت آمیز و پرخاشگرانه بیشتری دارند .

2- تبیین زیست شناختی 
طبق این نظریه نزاع و درگیری انسان برای ماندن امری طبیعی است . طبق قانون طبیعی بقای اصلح ، بشر ناگریز از جنگیدن بوده است . تا قوی ترین و شایسته ترین اشخاص برای حکومت بر دیگران انتخاب گردند . طرفداران این نظریه معتقد هستند که حکومت و تسلط اتویا برضعنا جز از راه جنگیدن به اثبات نمی رسد و صاحب نظران زیست شناختی اجتماعی عامل ژنتیک را عامل پرخاشگری در انسانها می دانند .

3- تبیین حقوقی جنگ 
در حقوق بین المللی گفته می شود که دولتها به علت خلا ناشی از یک قدرت قضایی که بتواند منازعات آنها را در فیصله دهد . مجبورند با یکدیگر نزاع کنند و کار حقوق بین الملل محدود کردن یا مشروعیت بخشیدن به جنگ بوده است .

4- تبیین جامعه شناختی جنگ
در نگرش جامعه شناسان به جنگ دو نکته وجود دارد .
الف) جنگ نهادی اجتماعی است و باید با تحلیل نهادی آن را بررسی کرد .
ب) گاهاً رقابت بین کشورها موجب نزاع بین آنها شده و با توجه به اجتماعی بودن این پدیده باید علل گوناگونی را مورد بررسی قرار داد .
جامعه شناسان در مورد علل جنگ روی عامل فرهنگی و روابط انسانی بسیار تاکید دارند . فرهنگ جامعه ، روابط درون گروهی ، روند جامعه پذیری اعتقادها و باورهای دینی موجب افزایش و یا کاهش گرایش به جنگ می شود . همچنین زورگویی و نزاعهای فردی و گروهی نیز پدیده ای اجتماعی و معلول نظم اجتماعی – فرهنگی می باشد .


5- تبیین مارکیستی 
مارکیستها جنگ را نتیجه رقابت بین کشورهای سرمایه داری می دانند . که برای بهره کشی در استعمار کشورهای ضعیف صورت می گیرد . این نظریه برای همه دوران ها جامع و کامل نیست و لنین معقد بود جنگها خصلتی طبقاتی دارند . او دو نوع جنگ را برشمارد .
1- جنگ عادلانه : که در جهت حفظ منافع طبقه کارگر و سوسیالیسم بود .
2- جنگ غیرعادلانه : که علیه منافع طبقه کارگر و نظام سوسیالیسم بود .

6- تبیین اسلامی جنگ 
اسلام هرگونه جنگی جز جهاد را نفی می کند . و جهاد یعنی مبارزه در راه خدا که دو نوع دارد :
الف) جهاد اکبر : یعنی مبارزه با نفس و هواهای نفسانی .
ب) جهاد اصغر : مبارزه با دشمنان خدا ، کفار و مشرکین .
همه پیامبران در راه خدا و برای ابلاغ رسالات الهی با مشرکان جنگیده اند . تا این موانع را از سرراه بردارند . لذا اسلام فقط جنگ عقیدتی در راه رضای خدا و آن هم با شرایط و ضوابط خاص را توصیه می کند .

علل شروع جنگها در ادوار تاریخی :

علل جنگ در جوامع ابتدایی 

1- غارت و کسب غنیمت :  گروههای ابتدایی به علت کمبود مواد غذایی دست به غارت و چپاول می زدند .
2- بیگانه ترسی : گروههای ابتدایی برای دفع خطر از خود مجبور به ستیز با بیگانگان می شوند .
3- قدرت نمایی : انسانها برای اثبات شجاعت و قدرت خود و مطیع کردن دیگران با آنها می جنگیدند .
4- مقابله به مثل : گروههای ابتدایی برای تلافی کردن تهاجم دیگران و کسب حیثیت به جنگ می پرداختند .

همراه با تکامل جوامع انسانی ، انواع و علل جنگها نیز دگرگون شد .

1- جنگ نتیجه طبیعی قدرتمندی است .
2- جنگ محصول تنفر و خشم ملل از یکدیگر است .
3- جنگ محصول احساس تحقیر ملل نسبت به یکدیگر است .
4- جنگها علل مذهبی و عقیدتی داشته اند .
5- جنگ به علت منافع مادی ماهیت استعماری داشته اند .
6- جنگ به دلیل نیاز به استقلال و رهایی ماهیت ضد استعماری داشته است .
7- جنگها به علت اختراع و توسعه تسلیحات نظامی به جنگهای فنا و دانه تبدیل شده اند .

و به طور کلی مهمترین علل جنگ عبارتند از گروه گرایی ، ترم مداری ، ملیت گرایی فرهنگها روابط مبتنی بر ترس متقابل از یکدیگر و نبود عدالت ، برابری و احترام متقابل .

علل پیروزی و شکست در جنگها :

1- وجود رهبری مقتدر : که بتواند افکار عمومی جامعه را به سمت جنگ و پیروزی سوق دهد .
2- ایدئولوژی مناسب : که توجیه کننده جنگ و اجبار به پیروزی باشد .
3- برنامه مدرن و استراتژی شخص .
4- روحیه نظامی مثبت و قوی .
5- نیروی انسانی کافی .
6- ابزار و ادوات نظامی .
7- اقتصادی قوی و شکوفا .

اهداف جنگها :

در جنگ اهداف کوتاه مدت و بلند مدت وجود دارد . ولی هدف نهایی تسلیم نمودن دشمن است . و تیز معتقد است که هدف جنگ از بین بردن قدرت دولت رقیب است ، نه جمعیت آن . سیاستمداران نیز جنگ را ابزاری برای رسیدن به مقاصد سیاسی می دانند .

اهداف جنگ در جوامع ابتدایی 

1- غنیمت و غارت خوراک و ابزارهای مادی .
2- بیگانه تری یا پیشگیری از حملات گروههای دیگر .
3- خودنمایی قدرت مانند شجاعت و قدرت نمایی .
4- تلافی جویی .

اهداف جنگ در جوامع امروزی 

1- پیروزی بر حریف برای مطیع ساختن او 
2- کسب اراضی و دارائیهای دشمن .
3- تحمیل ادعاها خود بر دشمن و اجبار او به قبول آنها .
4- دفاع از خود در برابر ادعاهای دشمن .
ویژگیهای جنگ 

1- باید دو یا چند گروه مستقل که هر یک در منطقه جغرافیایی خاصی سکونت دارند ، موجود باشند .
2- گروههای مستقل از یکدیگر باید با همدیگر در ارتباط باشند .
3- بین گروههای مختلف اجتماعی باید ارتباطات ستیزه آمیزی برقرار باشد .
4- این ارتباط ستیزه آمیز باید از نظم و ترتیبی خاص برخوردار باشد .

گاستون برترل برای مطالعه علمی جنگ آن را به اجزای متفاوت تقسیم نمود :

1- جنگ عنصر جمعی دارد : جنگ یک حرکت گروهی است نه اعمال خشونت بار فردی .
2- جنگ نصر ذهنی دارد : جنگ یک تصمیم و نیت گروهی است نه یک امر تصادفی و خود به خودی .
3- جنگ عنصر پیامی دارد : جنگ نیازمند یک ارتش و سازمان نظامی است .
4- جنگ عنصر حقوقی دارد : قواعد حقوقی به صورت عرفی یا رسمی در جنگ تاثیر دارد .
5- جنگ عنصر مسلحانه و خونین دارد : خونین بودن و نابودی امکانات مادی و معنوی از ویژگیها جنگ است .

فصل دوم 

انواع جنگها در طول تاریخ :

1- جنگهای تاریخی : که در اثر رسیدن کشاورزی و ارتباطات به رشد کافی و پیدایش تقسی کار ، انباشت سرمایه اضافی به وجود آمد و گروههای موجود و در یک تمدن رومی ، یونانی ، مکزیکی و آسیایی مرکزی به جدال با هم می پردازند و قوی ترین آنها هدایت تمدن را به دست می گیرد .

2- جنگهای دوره باستان : کلیه جنگهای پنج قرن قبل از میلاد مسیح نامشروع دوران قرون وسطی را جنگهای دوره باستان می نامند که جنگ بین تمدنهای مختلف بوده است .

3- جنگهای قرون وسطی : این جنگها بین قرون پنجم بعد از میلاد تا قرن پانزدهم میلادی در حیطه مسیحیت به وجود آمدند .

4- جنگهای دوره رنسانس : در این دوران قدرت کشیها کاهش یافت ، جامعه اروپا بیدار شد . و علیه مظاهر دوران قرون وسطی قیام به وجود آمد تلاش برای سرزمینهای جدید آغاز شد . حکومتها ارتشهای جدید تشکیل دادند و جنگهای مذهبی و توسعه طلبانه برای متسعمرات آغاز شد .

5- جنگهای انقلابی و ملی : انقلاب عظیم صنعتی رفتار بیش از حد برمنابع مستعمرات ، بیداری آنها را به همراه داشت . منازعات درونی برای کسب آزادی و مبارزات سیاسی و اقتصادی موجب درگیریهای گوناگون میان مستعمرات و کشورهای اروپایی شد .

6- جنگهای جهانی و بین المللی : که شامل درگیریهای قدرتهای بزرگ اروپایی طی جنگهای جهانی اول و دوم می شود .این جنگها خسارات بسیاری را به همراه داشت و تحولات عمیقی در روابط بین المللی حاصل شد .

انواع جنگهای معاصر :

1- جنگهای داخلی   2- جنگ خارجی    3- جنگ انقلابی   4- جنگ رهایی بخش   5- جنگ چریکی   6- جنگ مذهبی .

1- جنگ داخلی : 
عبارت است از مبارزه مسلحانه دو گروه با هویت مشخص علیه یکدیگر با هدف ضربه زدن و از پا درآوردن دشمن و تسلط برآن . این جنگها به دلایل مختلف اهمیت بسیاری دارند . از جمله : تلفات سنگین و خسارات بی شمار – طولانی بودن این قبیل جنگها – تخریب روحیه ملی و معنوی افراد جامعه و از بین بردن رفاق فرهنگی و نظم اجتماعی .

2- جنگ خارجی :
 عبارت است از مبارزه مسلحانه ای که علیه نیروهای بیگانه مستقر در داخل مرزهای یک کشور صورت می گیرد . اساس این جنگ تضاد منابع دولتهاست و نشان دهنده بی ثمر بودن مذاکرات سیاسی .

3- جنگ انقلابی :
 این جنگ مرحله ای از بروز درگیری و خشونت بین نیروهای انقلابی و نظام حاکم یا دولتهای بیگانه در داخل یا خارج مرزهاست . این جنگ فصلی از روند انقلاب است که برای ضربه زدن برپیکره نهادهای نظامی – اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی لازم است .
جنگ انقلابی به دو دسته تقسیم می شود .
الف ) داخلی : که عموماً بین نیروهای انقلابی و قدرت حاکم صورت می گیرد .
ب) خارجی : که بین نیروهای انقلابی و دولتهای استعمارگر صورت می پذیرد .

4- جنگ رهایی بخش : 
بعد از جنگ جهانی دوم ، ملتهای استعمارزده اعلام استقلال کردند و جنگهای استقلال طلبانه را آغاز نمودند . برخی از آنها به سرعت به پیروزی رسیدند و بعضی سالها به طول انجامید . شیوه این نوع جنگ مبارزه مبتنی برجنگها ی چریکی یا جنگهای کلاسیک بود و ایدئولوژی ملی گرایانه این جنگ برای مبارزان بسیار جاذب بود .

5- جنگ چریکی : (حذف شده است) 
6- جنگ مذهبی :
که از اهمیت بالایی برخوردار است . و براساس ایدئولوژی مذهبی شکل گرفته است . از جمله این جنگها می توان به جنگهای صلیبی بین مسیحیان و مسلمانان ، جنگهای یک صدساله بین دولتهای پروتستان انگلیس و کاتولیک فرانسه ، جنگهای هند علیه اسپانیا و فرانسه علیه اتریش و اسپانیا اشاره نمود .

انواع جنگهای دوران اخیر 

1- جنگ اقتصادی  2- جنگ اتمی و شیمیایی 3- جنگ ستارگان  4- جنگ اطلاعاتی 5- جنگ تمدنها 

1- جنگ اقتصادی :
 در این جنگ طرفین سعی می کنند به جای به کارگیری ابزار نظامی با ابزار و روشهای اقتصادی و با تحریمهای اقتصادی حریف را تضعیف و از بین ببرند . برای مثال مسابقات تسلیحاتی در دوران جنگ سرد میان شوروی سابق و آمریکا که موجب فروپاشی نظام سوسیالیستی شوروی شد .
 
2- جنگ اتمی و شیمیایی :
یکی از نتایج جنگ جهانی دوم اختراع بمبهای اتمی بود . که به عنوان جنگ افزار کشتار جمعی شناخته شده است . آمریکا دو فروند از این بمب ها را بر روی هیروشیما و ناکازاکی پرتاب کرد که موجب کشته شدن میلیونها نفر شد .

3- جنگ ستارگان :
 به طرح دفاع استراتژیک فضایی آمریکا معروف به (S.D.I) جنگ ستارگان گفته می شود . این جنگ مستلزم به کارگیری فناوری پیچیده و نوظهور است . این سابقه تسلیحاتی در چهار زمینه بود .
الف) سلاحهای صد ماهواره ای    ب) سلاحهای لیزری     ج) ایستگاههای فضایی      د) سفینه های شاتل با رفت و برگشتی .

آمریکا و شوری سعی داشتند ماهواره هایی با دوام با قابلیت جاسوسی و امکانات دفاعی داشته باشند و همچنین تجهیزاتی داشته باشند که فعالیتهای ماهواره ای دشمن را خنثی کند . دفاع استراتژیک فضایی علاوه بر سیستم دفاعی یک سیستم تعرضی نیز می باشد .

4- جنگ اطلاعاتی :
بشر در عصر جدید شاهد به وجود آمدن انقلابی است که ماشینهای هوشمند قادرند نقش او را در بسیاری از زمینه ها ایفا کنند و این تحول عظیمی را در زندگی فردی و اجتماعی وی خواهد داشت . با اتحاد صنایع رایانه ای ، صنایع فیلم سازی و صنایع مخابرات ، بزرگرههای اطلاعاتی به وجود آمدند . که می توانند حجم عظیمی از اطلاعات را از طریق یک خط تلفن – رایانه ای به مصرف کننده برسانند .
در سالهای گذشته اینترنت تحولات عظیمی داشته و اکثر کشورها در تلاشند خود را هرچه بیشتر به این سلاح مجهز نمایند .زیرا در آینده موثرترین سلاح در نبرد بین فرهنگها می باشد . و کشورهای پیشرفته که بیشترین تولید اطلاعات را دارند بر مصرف کنندگان آنها مسلط می شوند . هدف صاحبان این ابزارها نیز فرهنگ ملی کشورها ، آداب و رسوم و سنن بومی آنهاست و کشورهایی که متکی برفرهنگ ملی ، حمایت مردمی و نظامهای و سیاسی باشند می توانند در این نبرد پیروز شوند . جنگ روانی یکی دیگر از کاربردهای این ابزار است .

ادامه دارد...